De darm als eerste verdedigingslinie

De darmbarrière speelt een cruciale rol in onze algehele gezondheid. Het is een geavanceerd systeem dat zorgt voor de opname van voedingsstoffen en tegelijkertijd beschermt tegen schadelijke stoffen en pathogenen. Wanneer deze barrière verstoord raakt, kan dit bijdragen aan het ontstaan van metabole aandoeningen zoals diabetes type 2, obesitas en niet-alcoholische leververvetting (NAFLD).

De darm is de plek waar het lichaam in direct contact staat met de buitenwereld via voedsel en micro-organismen. De darmwand laat essentiële voedingsstoffen door, maar voorkomt dat schadelijke bacteriën en toxinen de bloedbaan bereiken. Een goed functionerende darmbarrière is dus essentieel voor de algehele gezondheid.

Hoe werkt de Darmbarrière?

De darmbarrière is opgebouwd uit meerdere lagen:

• De slijmlaag: Dit is de eerste verdedigingslinie en bevat antimicrobiële stoffen die schadelijke bacteriën neutraliseren en de darmwand beschermen.
• Epitheelcellen: Deze gespecialiseerde cellen vormen een fysieke barrière en reguleren de opname van voedingsstoffen.
• Tight Junctions: Dit zijn eiwitcomplexen die de ruimtes tussen epitheelcellen afdichten en zo de doorlaatbaarheid van de darm reguleren.
• Immuuncellen: Een groot deel van het immuunsysteem bevindt zich in de darm en helpt bij de verdediging tegen schadelijke microben.

Als de darmbarrière beschadigd raakt, bijvoorbeeld door een ongezonde leefstijl, stress of medicijngebruik, kan dit leiden tot een verhoogde darmdoorlaatbaarheid (lekkende darm). Hierdoor kunnen schadelijke stoffen, zoals lipopolysacchariden (LPS), in de bloedbaan terechtkomen en een ontstekingsreactie veroorzaken.

Factoren die de darmbarrière verstoren

De integriteit van de darmbarrière wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder:

• Voeding: Een dieet met veel ultrabewerkte voedingsmiddelen, toegevoegde suikers en transvetten kan de darmbarrière verzwakken.
• Chronische stress: Langdurige stress verhoogt ontstekingsmarkers en kan de darmpermeabiliteit verhogen.
• Lichaamsbeweging: Zowel te weinig als extreem veel beweging kan invloed hebben op de darmgezondheid.
• Medicatiegebruik: Antibiotica, NSAID’s en bepaalde andere medicijnen kunnen de darmflora en barrière beschadigen.
• Omgevingsfactoren: Blootstelling aan toxines en vervuiling kan leiden tot een verminderde darmgezondheid.

Wanneer deze factoren samenkomen, kan dit resulteren in een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en het ontstaan van laaggradige ontstekingen. Deze sluimerende ontstekingen zijn subtiel, maar kunnen op lange termijn bijdragen aan chronische aandoeningen zoals auto immuunziekten,  insulineresistentie en hart- en vaatziekten.

De interactie tussen darmbacteriën en de darmbarrière

De darmmicrobiota, bestaande uit biljoenen bacteriën, speelt een belangrijke rol in de gezondheid van de darmbarrière. Een evenwichtige darmflora ondersteunt de slijmlaag en helpt bij het reguleren van ontstekingsprocessen. Een onbalans in de microbiota, bijvoorbeeld door een ongezonde leefstijl, kan juist bijdragen aan een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en ontstekingen.

Bepaalde bacteriestammen, zoals Lactobacillus en Bifidobacterium, hebben gunstige effecten op de darmbarrière en kunnen ontstekingen helpen verminderen. Daarom kan het nuttig zijn om te streven naar een dieet dat rijk is aan vezels en gefermenteerde voedingsmiddelen, die de groei van gezonde darmbacteriën stimuleren.

Probiotica en darmgezondheid: een wetenschappelijk onderbouwde benadering

Probiotica zijn levende micro-organismen die, wanneer ze in voldoende hoeveelheden worden ingenomen, een positief effect hebben op de gezondheid. Verschillende studies tonen aan dat probiotica kunnen helpen bij:

• Versterking van de darmbarrière door het stimuleren van slijmproductie en het verbeteren van tight junctions.
• Verminderen van ontstekingen, wat belangrijk is bij aandoeningen zoals prikkelbaredarmsyndroom (PDS) en metabool syndroom.
• Verbetering van de insulinegevoeligheid, wat een rol speelt bij diabetes type 2.
• Regulering van de vetstofwisseling, wat kan helpen bij gewichtsbeheersing.

Aanpak voor een gezonde darmbarrière

Om de darmgezondheid te ondersteunen en een lekkende darm te voorkomen, kunnen de volgende leefstijlinterventies helpen:

• Eet een vezelrijk dieet: Voedingsvezels uit groenten, fruit en peulvruchten voeden de goede darmbacteriën.
• Consumeer gefermenteerde voeding: Voedingsmiddelen zoals kimchi, zuurkool en kombucha bevatten natuurlijke probiotica.
• Beperk bewerkte voeding en toegevoegde suikers: Deze kunnen ontstekingen in de darm verergeren.
• Verminder stress: Yoga, meditatie en voldoende slaap kunnen bijdragen aan een betere darmgezondheid.
• Overweeg probioticasupplementen: In sommige gevallen kan suppletie met wetenschappelijk onderzochte probioticastammen nuttig zijn. Met behulp van ontlastingsonderzoek kunnen we op maat werken voor jou! 

Wetenschappelijke onderbouwing

1. Vancamelbeke M, Vermeire S. The intestinal barrier: a fundamental role in health and disease. Expert Rev Gastroenterol Hepatol 2017.
2. Zuo L, Kuo W-T, Turner JR. Tight junctions as targets and effectors of mucosal immune homeostasis. Cell Mol Gastroenterol Hepatol 2020.
3. Araújo J, Cai J, Stevens J. Prevalence of Optimal Metabolic Health in American Adults: National Health and Nutrition Examination Survey 2009–2016.
4. Gazal M, Jansen K, Souza LD, et al. Association of interleukin-10 levels with age of onset and duration of illness in patients with major depressive disorder.
5. Mattos RT, Medeiros NI, Menezes CA, et al. Chronic low-grade inflammation in childhood obesity is associated with decreased IL-10 expression by monocyte subsets.
6. Pereira SS, Alvarez-Leite JI. Low-grade inflammation, obesity, and diabetes.
7. Hill C, Guarner F, Reid G, et al. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic.
8. Kocsis T, Molnár B, Németh D, et al. Probiotics have beneficial metabolic effects in patients with type 2 diabetes mellitus: a meta-analysis of randomized clinical trials.
9. Zheng Y, Zhang Z, Tang P, et al. Probiotics fortify intestinal barrier function: a systematic review and meta-analysis of randomized trials.