Chronische ontsteking: de oorzaak van veel westerse aandoeningen
Veel westerse aandoeningen komen tegelijkertijd voor, of ontstaan na elkaar: obesitas, hart- en vaatziekten, diabetes en bijvoorbeeld auto-immuunaandoeningen. Onderkenning en behandeling van het onderliggende probleem – de chronische (laaggradige) ontsteking – is van groot belang in de behandeling van al deze aandoeningen. Er zijn drie categorieën van systematische ontstekingsziekten te onderscheiden, te weten:
- Metabole ontsteking: o.a. hypertensie, diabetes mellitus, ziekte van Alzheimer en Parkinson
- Allergische ontsteking: o.a. allergieën, astma en eczeem
- Auto-immuun ontsteking: o.a. reumatoïde artritis, psoriasis, systemische lupus erythematodes.
In kaart brengen
Om de chronische ontsteking tegen te gaan, is het verstandig om een uitgebreide anamnese af te nemen en de oorzakelijke factoren in kaart te brengen. Ik heb hiervoor een protocol ontwikkeld voor de behandeling van systemische ontsteking. Het omvat zeven thema’s en heeft als ezelsbruggetje F.I.N.D.S.E.T.:
F: Voeding: een voornamelijk plantaardig voedingsplan aangevuld met kwalitatief hoogwaardige eiwitten is effectief in de behandeling van chronische ontsteking
I: Infectie
N: Nutritionele immuunmodulatie
D: Dysfunctionele mitochondriën
S: Stress, slaap, psychologie en leefstijl
E: Endocrien: herstel hormonale dysbalans
T: Toxinen en xenobiotica
Het effect van voeding, beweging en gedrag op een chronische ontsteking
Ontsteking is een normale reactie van het lichaam en kenmerkt zich door roodheid, warmte, zwelling, pijn en verlies van functie. De ontstekingsreactie is gericht op genezing. Om de ontsteking te kunnen afronden, zijn er vooral omega-3-vetzuren nodig en tal van cofactoren. Wordt de ontsteking chronisch, dan wordt het ontsteken het probleem in plaats van de oplossing.
De typische ontstekingskenmerken zijn dan niet aanwezig. Onderhuids ontstaat echter weefselschade.
Chronische pijn duidt vrijwel altijd op ontsteking. Het is een sensorische en/of emotionele ervaring die veroorzaakt wordt door weefselschade ergens in het lichaam. Pijn wordt waargenomen door nociceptoren, de pijnzintuigen. Deze receptoren komen tot rust door hormonen als serotonine en GABA. Cortisol daarentegen is nodig om goed te kunnen ontsteken. Een langdurig hoog cortisolgehalte, bijvoorbeeld ten gevolge van stress, zorgt echter voor het aanhouden van de ontsteking en het verhogen van de pijngevoeligheid. Datzelfde geldt voor adrenaline en noradrenaline. Ook histamine sensibiliseert de nociceptoren.
Waarom wordt een ontsteking chronisch?
4 factoren die van invloed kunnen zijn:
- Overactief immuunsysteem: Ga na waarom het immuunsysteem overactief is. Check in ieder geval:
- Voeding: is er een overmatig gebruik van suiker, linolzuur, additieven (o.a.E621), lectinen (granen, peulvruchten), biogene aminen en/of exorfinen (uit gluten, koemelk, spinazie en soja)? Zijn er eventueel andere voedselallergieën en intoleranties?
- De mate waarin de darm permeabel is. Laat eventueel een ontlastingsonderzoek doen of er sprake is van dysbiose, schimmel- en/of parasietenbelasting, zwakke spijsvertering, maagzuur tekort
- De mate waarin belastende milieustoffen aanwezig zijn: zware metalen, lichaamsvreemde stoffen in bijvoorbeeld make-up en huidverzorgingsproducten hebben invloed op de werking van het immuunsysteem
- Overgewicht: overgewicht zorgt voor een grotere cytokinenproductie en leptineresistentie. Beide zetten aan tot meer ontsteking.
- Disbalans sympathische en parasympatische zenuwstelsel: Overactiviteit van het sympathische zenuwstelsel zorgt voor een continue alarmsignaal vanuit de amygdala. De stresshormonen ((nor)adrenaline, cortisol) die vervolgens geproduceerd worden, bevorderen de ontsteking. Rust en ontspanning zijn dus nodig voor herstel. Ook veelvuldig en divers bewegen maakt dat de ontstekingsreactie tot rust kan komen.
- Een ‘foutieve’ energieverdeling: doordat het immuunsysteem alle aandacht vraagt, kan de ontstekingsreactie niet worden afgemaakt, maar blijft als het ware hangen. Door dagelijks intensiever te gaan bewegen, moet de energie anders worden verdeeld. Het immuunsysteem krijgt minder energie en zo is er minder reden voor het lichaam om in het ontstekingssignaal te blijven hangen.
Voedingstips om chronische ontsteking(en) tegen te gaan:
– Eet ontstekingsremmende voeding
- Eet een voornamelijk op planten gebaseerde voeding. Vul die aan met kwalitatief hoogwaardige eiwitten.
- Elimineer glucose, geraffineerde koolhydraten, linolzuur, additieven (o.a. E621)
- Los voedingstekorten op
- Elimineer gekende allergieën en intoleranties (Laat een IgG test uitvoeren)
- Verbeter het vetzuurprofiel: suppleer essentiële vetzuren, met name EPA en GLA
- Elimineer arachidonzuur en linolzuur door vlees te beperken en plantaardige oliën te mijden (behalve olijfolie)
- Gebruik voedingsmiddelen die rijk zijn aan salicylzuur (biologische knollen & wortelen)
- Gebruik een gezonde bereidingswijze zoals stoven, koken, smoren en in de oven. Beperk bakken en frituren
- Zorg voor voldoende ‘essentiële suikers’. Deze hebben ontstekingswerende substanties en zorgen voor een goede celcommunicatie. Het darmmicrobioom en de darmpermeabiliteit verbetert waardoor het immuunsysteem minder belast wordt. Essentiele suikers zijn te vinden in zongerijpte groenten en fruit, paddenstoelen, knollen, insecten, bouillon van botten getrokken, aloë vera, zeewier, algen.
– Herstel de darmbarrière en darmfunctie
- Check en behandel een eventuele dysbiose en lekke darmsyndroom. Laat ontlastingsonderzoek doen.
- Vul pre- en/of probiotica aan
- Let op voldoende zwavelhoudende aminozuren; dit geldt vooral voor veganisten
– Reduceer je overgewicht: voor de meeste mensen is een koolhydraatarme voeding (zonder suiker, brood, pasta en rijst) voldoende om gewicht te verminderen.
– Herstel de eicosanoïdenhuishouding, zodat vooral gezondheidsherstellende eicosanoïden en leucotriënen worden gevormd.
- Zorg voor voldoende visolie: 1-3 gram per dag (per gram: 180 mg DHA en 120 mg EPA)
- Suppleer vitamine E in verband met de oxidatie vetzuren (200-400 IE)
- Zorg voor voldoende B-vitaminen (m.n. B6 en B12), magnesium en zink