Artrose
Uit nieuw onderzoek blijkt dat de belangrijkste oorzaak van artrose niet moet worden gezocht bij slijtage van de gewrichten. De echte boosdoeners zijn ontstekingen.

Onderzoekers van de universiteit van Stanford hebben een opzienbarende ontdekking gedaan die lijkt aan te tonen dat de medische wereld het wat artrose betreft helemaal mis heeft. Artsen dachten altijd dat artrose vooral wordt veroorzaakt door blessures, beschadigingen of mechanische slijtage. Maar de ziekte en schijnbare slijtage konden wel eens grotendeels het gevolg zijn van lichte ontstekingen, zo doet het onderzoek uit Stanford vermoeden.
In 2011 onderzocht William Robinson − hoofdonderzoeker immunologie en reumatologie in Stanford − samen met zijn collega’s weefsel uit de gewrichten van artrosepatiënten. Ze vonden daarin verhoogde aantallen migrerende ontstekingscellen die al vroeg in het ziekteverloop bepaalde stoffen uitscheiden. Deze stoffen zetten de ‘complementcascade’ in gang, een keten van moleculaire reacties die uiteindelijk uitmondt in een aanval van ons afweersysteem. Normaal gesproken is deze aanval gericht tegen binnendringende micro-organismes. Maar in dit geval werden de gewrichten zelf aangevallen.

Artsen vinden wel aanwijzingen voor ontstekingen bij artrosepatiënten, al zijn die lang niet zo hevig als bij reumatoïde artritis. Robinsons team ontdekte echter een verhoogd aantal ontstekingscellen vroeg in het ziekteverloop, dus vóórdat er symptomen zijn. En dat wijst erop dat ook bij artrose, ontstekingen de belangrijkste ‘aanstichter’ van het probleem zouden kunnen zijn.
Dat betekent mogelijk dat artrose, net als reumatoïde artritis, eigenlijk een auto-immuunziekte is, waarbij het lichaam zichzelf aanvalt. Dat zou ook verklaren waarom artrose niet simpelweg een ouderdomsziekte is maar ook vaak al bij veertigers optreedt.

Vernietiging van kraakbeen
Robinson en zijn team gebruikten geavanceerde laboratoriumtechnieken om de eiwitconcentraties in de gewrichtsvloeistof van artrosepatiënten te vergelijken met die van gezonde mensen. Ze ontdekten dat de genen die het erfelijke recept vormen voor ontstekingseiwitten, actiever waren. Daardoor werden er meer eiwitten geproduceerd die de complementcascade versnellen, maar juist minder eiwitten die deze cascade afremmen.
De onderzoekers uit Stanford ontdekten zowel in de gewrichten van proefdieren als in menselijk weefsel het zogeheten ‘membraanaanvallend complex’ (MAC), dat zich aan de kraakbeencellen bleek te binden. Dit MAC bestaat uit een groep eiwitten en vormt het nucleaire wapentuig van het complementsysteem. Gewoonlijk gebruikt het MAC zijn vuurkracht om gaten te schieten in cellen die door virussen of bacteriën zijn geïnfecteerd. Maar wanneer het MAC zich aan kraakbeencellen bindt, gaan die meer complementcascade-eiwitten, ontstekingsstoffen en enzymen afgeven, en wordt het kraakbeen uiteindelijk vernietigd. Bovendien blijft het ‘fibromoduline’, een afbraakproduct dat bij dit vernietigingsproces ontstaat, het complementsysteem voortdurend opporren. Dat zorgt ervoor dat de cyclus van verwoesting blijft doordraaien.
Toen de onderzoekers naar de gewrichten van dieren met artrose keken, vonden ze een verband tussen de aanvalskracht van het complementsysteem en de ernst van de functionele beperkingen: hoe actiever het complementsysteem was, hoe slechter het dier kon lopen.

Paradigmaverschuiving
Volgens de huidige medische opvattingen is artrose ongeneeslijk. Het gebruikelijke advies is om af te vallen, te bewegen, allerlei medicijnen te slikken om de pijn en de vermoedelijke ontsteking te verminderen en alvast rekening te houden met een gewrichts-vervangende operatie. Tijdens de behandeling wordt er voortdurend gebalanceerd op het slappe koord tussen pijnbestrijding en overbelasting van hart en lever door de medicijnen.
Maar Robinson verwacht dat de ontdekking van zijn team voor een paradigmaverschuiving zal zorgen in de manier waarop de medische wereld tegen de behandeling van artrose aankijkt. Artrose moet niet worden beschouwd als een onvermijdelijk gevolg van het ouder worden, zo wijst het onderzoek uit Stanford uit. In plaats daarvan kan iemands leefstijl worden geanalyseerd om te bepalen wat de chronische ontsteking veroorzaakt en welke natuurlijke middelen kunnen helpen om de voortschrijdende achteruitgang af te remmen. 

Prikkels uit de omgeving
Deze nieuwe bevindingen vormen de eerste wetenschappelijke bevestiging van iets wat veel beoefenaars van de complementaire geneeskunde al weten uit de praktijk. John Mansfield, gepensioneerd arts en auteur van Arthritis: the allergy connection (1991), behandelde met succes enkele duizenden patiënten met gewrichtsontsteking in zijn kliniek in Engeland. Volgens hem ontstaan de meeste vormen van gewrichtsontsteking (artritis) door prikkels uit de omgeving en worden ze veroorzaakt door een intolerantie voor bepaalde voedingsbestanddelen of chemische stoffen in de omgeving. Mansfield denkt dat bij zo’n negentig procent van de patiënten verbeteringen kunnen optreden of zelfs dat ze volledig kunnen genezen door simpelweg hun leefstijl aan te passen.
Wilt u weten hoe uw leefstijl ontstekingen in uw lichaam kan veroorzaken? Dat is gewoon een kwestie van goed zoeken. Laat een Imu Pro test uitvoeren om voedselintoleranties in kaart te brengen. Kies daarna voor een natuurlijke behandeling waarvan is aangetoond dat ze net zo goed werken als medicijnen, en soms zelfs beter.

Hebt u overgewicht?
Overgewicht zorgt voor een grotere belasting van de gewrichten en lijkt een belangrijke factor bij artrose. Mensen met overgewicht hebben vaak niet alleen last van artrose in gewrichten die veel gewicht dragen, zoals de knieën, maar ook in de gewrichten van de vingers. Dat wijst erop dat het verband tussen overgewicht en artrose niet alleen wordt veroorzaakt door een biomechanische belasting.
Onderzoekers van de universiteit van Washington denken dat vetweefsel een belangrijke bron is van ontstekingsbevorderende stoffen zoals cytokines, chemokines en adipokines. Deze stoffen kunnen ontstekingen stimuleren en sturen het artroseproces aan.
De link met overgewicht heeft misschien meer te maken met iemands algehele voedingspatroon en leefstijl en hoe die kunnen leiden tot insulineresistentie en een verstoorde stofwisseling. Deze combinatie van afwijkingen wordt wel het ‘metabool syndroom’ genoemd, dat weer samenhangt met aderverkalking, diabetes en allerlei andere hedendaagse ziektes. De belangrijkste factoren die hieraan bijdragen, zijn een teveel aan suiker, bewerkte voedingsmiddelen en gebakken voedsel. Want die leiden tot de afgifte van vrije radicalen die, in een overmaat, de weefsels rond de gewrichten kunnen beschadigen. Heeft u overgewicht en wilt u advies op maat hoe u het beste kunt afvallen op een gezonde manier, zonder pillen of streng ‘dieet’, doe dan mee aan het wetenschappelijk onderbouwde Nederland Slank programma.

Wat u eraan kunt doen?
Laat gebakken voedsel, geraffineerde suikers en koolhydraten en bewerkte voedingsmiddelen staan. Ga over op een plantaardig, mediterraan dieet met weinig verzadigde vetten. Gebruik ook veel ontstekings-verlagende voedingsmiddelen zoals curcuma en donkergroene bladgroenten (allebei zo vers mogelijk) en vette vis (met omega 3 vetzuren). Curcuma bevat veel antioxidanten en bladgroenten zijn rijk aan vitamine K, een andere natuurlijke ontstekingsremmer. Voor een advies op maat, maak een afspraak in de praktijk.

 
Bent u overgevoelig voor bepaalde voedingsmiddelen?
Mijn ervaring is dat artrose vaak door een voedselallergie of voedselintolerantie wordt veroorzaakt. Veel patiënten met gewrichtsontsteking blijken overgevoelig te zijn voor nachtschades (Solanaceae), een plantenfamilie waartoe bijvoorbeeld aardappels, aubergines, paprika’s, tomaten en tabaksplanten behoren. Alle nachtschades bevatten alkaloïden, natuurlijke giftige stoffen. In een onderzoek bij 434 patiënten met gewrichtsontsteking gaf 68 procent aan dat hun klachten geheel of gedeeltelijk waren verdwenen nadat zij nachtschades uit hun voeding hadden weggelaten.
Ook een dieet gebaseerd op ‘oervoeding’ kan helpen. Dit zogeheten ‘paleodieet’ bevat over het algemeen minder allergenen, zoals granen, aardappels, zuivel, conserveermiddelen en andere voedseladditieven. Bovendien zit er meer vis in, en visoliën zijn goed voor patiënten met gewrichtsontstekingen.

Wat u eraan kunt doen: denk aan een voedselovergevoeligheid als u last hebt van gewichtsproblemen (zowel over- als ondergewicht); gezwollen handen, ogen, enkels of buik; overmatig zweten, zelfs zonder inspanning; voortdurende vermoeidheid ondanks voldoende slaap; een te hoge hartslag, vooral na de maaltijd. Laat een Imu Pro voedselovergevoeligheids onderzoek uitvoeren (Pro Health).

Hebt u een lekkende darm?
Bij een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmen (leaky gut of lekkende darm) neemt de darmwand eiwitten op die onvolledig verteerd zijn. Dit verschijnsel is in verband gebracht met allerlei aandoeningen, waaronder gewrichtsontsteking en andere gewrichtsproblemen. U hebt vrijwel zeker een lekkende darm als u langdurig niet-steroïdale ontstekingsremmers hebt gebruikt (NSAID’s). Deze geneesmiddelen verhogen namelijk de doorlaatbaarheid van de darmwand door de productie van de beschermende stof prostaglandine te blokkeren. Dat gebeurt al na inname van één enkele dosis van bijvoorbeeld aspirine of indometacine. Langdurig gebruik van NSAID’s, zoals bij artrose vaak gebeurt, leidt tot ernstig ontstoken en zeer doorlaatbare darmen, en houdt zo het probleem in stand.

Wat u eraan kunt doen: laat de doorlaatbaarheid van uw darmen bepalen met behulp van ontlastingsonderzoek. Een basisscreening darm of een faecestest is daar een geschikte test voor. Voor een advies op maat naar aanleiding van een door u uitgevoerde test, maak ik graag met u een afspraak.

Bent u gevoelig voor een chemische stof?
Naast voedingsmiddelen kunnen volgens Mansfield talloze stoffen in onze omgeving tot gewrichtsontsteking leiden. Dat zijn bijvoorbeeld tabaksrook, bestrijdingsmiddelen, parfum en zelfs haarlak, maar ook stof, huisstofmijt en schimmels. Verder spelen huishoudelijk gas, formaldehyde en bestrijdingsmiddelen in voeding vaak een rol. Zo bleken veel van Mansfields patiënten allergisch te zijn voor gas, en verbeterden of verdwenen hun klachten onmiddellijk nadat ze van koken op gas overstapten naar elektrisch koken.

Wat u eraan kunt doen: niet alleen huishoudelijk gas en uitlaatgassen zijn verdacht, maar ook de chemicaliën in persoonlijke verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen. Verder kunnen ook borstimplantaten en andere siliconenprotheses ontstekingsachtige verschijnselen, zoals zwelling, in de gewrichten veroorzaken. Bovendien kunnen protheses de productie stimuleren van antistoffen tegen collageen (bestanddeel van bindweefsel), die zich daarna in gevoelige weefsels verzamelen.9 Bij sommige vrouwen verdwijnen de gewrichtsklachten als hun implantaat wordt verwijderd.

Niet-ontstekingsremmers en pijnstillers
Als u niet zo blij bent met uw artrosemedicijnen, dan denkt Peter Gøtzsche u te kunnen vertellen waarom. Gøtzsche is hoofd van de Scandinavische tak van het internationale wetenschappelijke netwerk The Cochrane Collaboration. Hij zegt dat niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s) ontstekingen helemaal niet remmen.
‘Het idee dat NSAID’s ontstekingsremmend werken, klopt niet, net als zoveel andere mythes over medicijnen die door de geneesmiddelenindustrie zijn bedacht en gepromoot’, zegt hij onomwonden in zijn nieuwste boek Deadly medicines and organised crime: how big pharma has corrupted healthcare, dat vorig jaar is verschenen.

Gøtzsche doet al sinds hij in 1977 medisch directeur van Astra-Syntex was, uitvoerig onderzoek naar NSAID’s. Astra produceerde in die tijd Naproxen, een van de eerste NSAID’s. Toen Gøtzsche de werking van diverse NSAID’s onderzocht, ontdekte hij dat geneesmiddelenfabrikanten de informatie over deze hele groep geneesmiddelen manipuleerden, zonder dat met harde gegevens te onderbouwen. Artsen kregen daardoor de indruk dat NSAID’s beter waren dan paracetamol, omdat deze niet alleen de pijn maar ook ontstekingen verminderden.
Toen Gøtzsche samen met een groep orthopedisch chirurgen een eigen onafhankelijk onderzoek naar Naproxen deed, bleek het de ontstekingsverschijnselen bij patiënten met een verstuikte enkel niet te verminderen. De patiënten herstelden sneller door de geblesseerde enkel gewoon te bewegen.
Gøtzsche analyseerde zo’n 244 NSAID-onderzoeken en kwam tot de ontdekking dat middelen van de sponsorende fabrikanten opvallend vaak gunstiger uit de bus kwamen dan de controlemiddelen. In zijn eigen onderzoek bleken NSAID’s bovendien niet ontstekingsremmend te werken: ze hadden net zo weinig effect op de gezwollen vingers van patiënten met reumatoïde artritis als de placebo’s (nepmiddelen).

Het meest schokkende van de NSAID-onderzoeken, schrijft Gøtzsche, was dat de gevaren van deze medicijnen werden gebagatelliseerd, terwijl NSAID’s nogal eens maag-darmbloedingen en hartinfarcten veroorzaken. Verder ontdekte hij dat het verdubbelen van de dosis, zoals patiënten vaak wordt geadviseerd, verwaarloosbare voordelen heeft, terwijl dit wel twee keer zoveel kans geeft op schadelijke effecten, zoals bloedende zweren en zelfs overlijden.

1 Dan Med Bull, 1990; 37: 329-36
2 Clin Evid, 2004; 12: 1702-10